Zen ve kuantum fiziği. - Bilim ve doğu felsefesi arasındaki şaşırtıcı korelasyonlar. #890355

Zen felsefesi ve kuantum fiziği arasındaki karşılaşma sadece Doğu ve Batı'nın, maneviyat ve bilimin ilginç bir yakınlaşması değildir. Bunun yerine, kökten farklı bağlamlarda doğmuş olsalar da gerçeklik, algı ve bilinçle ilgili aynı temel soruları her biri kendi tarzında sorgulayan iki dünya görüşü arasında derin bir diyalog fırsatıdır.
Zen rahibi Kyoto'nun bahçelerinde yürür. Fizikçi ise Cenevre'nin laboratuvarlarında huzursuzca dolaşır. İkisi de cevap arar, ikisi de gizemi kucaklar. Üstat Eihei Dōgen, 13. yüzyılda, 'Shōbōgenzō' adlı eserinde şöyle yazar: "Yol temelde mükemmeldir ve bütüne nüfuz eder. Ama onu kim tanır?" Birkaç yüzyıl sonra, kuantum fiziğinin yaratıcılarından Niels Bohr şöyle der: "Kuantum teorisi karşısında şaşırmayan kişi, onu gerçekten anlamamıştır." Bu iki cümlede aynı aciliyet ortaya çıkmaktadır: gerçeklik asla ilk bakışta göründüğü gibi değildir. Görünüşler ihanet eder, hakikat gelenek perdesinin altında gizlidir.
Zen felsefesi paradoks sanatını geliştirir. Onun kōan'ı sıradan mantığı yıkar ve sessizliğin bakışlarını açar. Kuantum fiziği sağduyuyla çelişen deneylerin dilini konuşur. Einstein 1927'de Solvay'de Bohr'a meydan okur: "Tanrı evrenle zar atmaz." Ancak gerçeklik, parçacıkların öngörülemezliğiyle, gözlemcinin gözlemlenen dünyayı değiştirmesinin gizemiyle yanıt verir. Laboratuvarlar tapınaklara dönüşür, meditasyon görünmeyene yapılan bir yolculuğu andırır.
Yüzyıllar ve kültürler boyunca Zen manastırını ve bilimsel laboratuvarı birbirine bağlayan ince bir iplik vardır. Her ikisi de belirsizliği kutlar. Her ikisi de dogmayı sorgular. Zen insanı kelimeleri bırakmaya ve doğrudan deneyimle yaşamaya davet eder. Kuantum fiziği kategorilerin katılığının maskesini düşürür ve atomun, zamanın, hatta uzayın mutlak olmadığını, değişken ve ilişkisel olduğunu gösterir.
Belirsizlik ilkesinin babası Heisenberg, teselliyi doğu okumalarında buldu. Schrödinger Hint Upanişadlarını okumuş ve birlik kavramı üzerine meditasyon yapmıştır. 1970'lerde Hindistan ve Amerika arasında seyahat eden fizikçi Fritjof Capra, 'Fiziğin Taosu'nu yazdı ve parçacıkları ve meditasyon yapanları, bilim insanlarını ve keşişleri kucaklayan kozmik bir dansı anlattı.
Günümüzde diyalog kitaplarla sınırlı değildir. Batı'nın Zen tapınakları inzivaya çekilen bilim insanlarına ev sahipliği yapıyor. Sınır laboratuvarları filozofları ve meditatörleri davet ediyor. Cenevre'de, CERN'de, evrenin kökenine ilişkin sorular Zen meditasyonunu anımsatan ikilemlerle iç içe geçiyor: kim gözlemliyor, kim gözlemleniyor?
Bu, sessiz ama güçlü bir diyaloğun öyküsüdür. Görünmeyeni düşünmeye, mutlak olanı sorgulamaya ve belirsizliği hoş karşılamaya cesaret eden kadın ve erkeklerin öyküsüdür. Zen felsefesi ve kuantum fiziği, her biri kendi tarzında, aynı kapıyı açan iki anahtardır. O eşiğin ardındaki boşluk yokluk değil, sonsuz potansiyeldir. Gerçeklik tek değil, çoktur.  şaşkınlık yönteme dönüşür ve basitlik kendini başarıların en zoru olarak ortaya koyar.